प्रेस विज्ञप्ति
भदौ २५ , २०८२ काठमान्डौ l Gen-Z पुस्ताको शान्तिपूर्ण प्रदर्शनको क्रममा जीवन गुमाउनुभएका सम्पूर्ण नागरिकप्रति हामी गहिरो दुःख व्यक्त गर्दै हार्दिक श्रद्धाञ्जली अर्पण गर्दछौँ।
त्यस्तै, प्रदर्शनकै क्रममा घाइते हुनुभएका दाजुभाइ तथा दिदीबहिनीहरूको शीघ्र स्वास्थ्य लाभको हार्दिक कामना गर्दछौँ।
यस संवेदनशील घडीमा सम्पूर्ण नेपाली दाजुभाइ-दिदीबहिनीहरूलाई संयमित रहन विशेष अनुरोध गर्दछौँ। देशलाई सामान्य अवस्थामा फर्काउन सबैको सहकार्य, सहयोग र धैर्य अपरिहार्य छ भन्नेमा हामी दृढ छौँ।
सचेत नागरिक संस्था नेपाल विगतदेखि नै देशमा व्याप्त अन्याय, अत्याचार, विकृति र विसंगतिहरू विरुद्ध निरन्तर आवाज उठाउँदै आएको छ। आज पनि हामी यही बाटोमा अडिग छौँ र सचेतना फैलाउने अभियानलाई थप सशक्त बनाउँदै अघि बढिरहेका छौँ।
हालको विषम परिस्थितिमा नेपाल प्रहरी लगायतका सुरक्षाकर्मीहरूले नागरिकहरूको पूर्ण सुरक्षा दिन नसक्ने अवस्था देखिएको कारण, कुनै पनि आपतकालीन अवस्था वा शंका लाग्ने परिस्थितिमा सचेतना नागरिक संस्था नेपालसँग तुरुन्त समन्वय गर्न सक्नुहुनेछ। हामी तपाईंहरूको साथ, सहयोग र सहकार्यका लागि २४ घण्टा तत्पर रहनेछौँ।
अन्त्यमा, हामी फेरि एकपटक सबै नेपाली दाजुभाइ-दिदीबहिनीहरूलाई संयमता, सहकार्य र एकताबद्धतासाथ अघि बढ्न आह्वान गर्दछौँ।
धन्यवाद !
सचेतना नागरिक संस्था नेपाल
तीज पर्व : नारी चेतना, संस्कार र सामाजिक सशक्तीकरण
भदौ १० ,२०८२ काठमाण्डौ l
नेपाल पर्व–उत्सवहरूको देश हो। यहाँ हरेक जातजाति, भाषा र संस्कृतिले आफ्नो मौलिकता बोकेका छन्। तीमध्ये तीज विशेष महत्व बोकेको पर्व हो, जुन मुख्यतया महिलाहरूले हरितालिका तीजको रूपमा मनाउँछन्। तर, तीजलाई केवल ‘व्रत बस्ने’ वा ‘दर खाने’ संस्कारमा सीमित गरेर बुझ्नु न्यायपूर्ण हुँदैन। यो पर्व धार्मिक आस्थासँगै सामाजिक चेतना, नारी अधिकार, र सांस्कृतिक निरन्तरतासँग गहिरो सम्बन्ध राख्छ।
आजको समयमा तीजको स्वरूप बदलिँदै गएको छ। जहाँ पहिले महिलाले पीडा र गुनासो पोख्ने माध्यमका रूपमा गीत गाउने गर्थे, अहिले त्यो नै मनोरञ्जन, फ्याशन र ग्ल्यामरमा केन्द्रित हुँदै गएको देखिन्छ। यसले एउटा प्रश्न खडा गरेको छ – के हामीले तीजलाई यसको वास्तविक सामाजिक सन्देशसहित बचाइरहेका छौं?
ऐतिहासिक पृष्ठभूमि
हरितालिका तीजको कथा भगवान् शिव–पार्वतीसँग जोडिएको छ। पार्वतीले बाल्यकालमै शिवलाई वरको रूपमा मन पराएकी थिइन्। तर, उनका बाबुले अर्कैसँग विवाह गराउने तयारी गरे। त्यसबाट बच्न पार्वती आफ्नो सखीसँग जंगलतिर भागिन् (त्यसैले नाम ‘हरितालिका’ – हरि = अपहरण, तालिका = साथीले लग्ने)। उनले त्यहाँ कठोर तपस्या गरी शिवलाई प्राप्त गरिन्।
यस कथाले महिलालाई आत्मबल, धैर्य र विश्वासको सन्देश दिन्छ। विवाहमा स्वेच्छा र आत्मनिर्णयको अधिकार पनि यसै कथाले झल्काउँछ।……..
सांस्कृतिक महत्व
१. धार्मिक आस्था – महिलाले पतिको दीर्घायु र पारिवारिक सुख–समृद्धिको कामना गर्दै व्रत बस्छन्। अविवाहित युवतीले चाहिँ शिवजस्तै आदर्श वरको कामना गर्छन्।
२. सामाजिक मिलन – तीजले आमा–बुबाको घर फर्कने अवसर दिन्छ। मायालु घरको भेटघाटले परिवारबीच सम्बन्ध अझ प्रगाढ हुन्छ।
३. लोकसंस्कृति – तीज गीत र नृत्य नेपाली समाजको मौलिक कला हो। यसमा महिलाले आफ्ना भोगाइ, आशा, र सामाजिक समस्या पोख्छन्।
४. सामुदायिक एकता – गाउँदेखि शहरसम्म, सम्पूर्ण समुदाय भेला भएर रमाइलो गर्ने, धार्मिक अनुष्ठानमा सहभागी हुने अवसर पाउँछन्।
तीज र नारी चेतना
तीजको मुख्य पक्ष नारी चेतनासँग जोडिएको छ।
आवाजको स्वरूप : तीज गीतमा महिलाले घरेलु हिंसा, दहेज प्रथा, बेरोजगारी, भ्रष्टाचार, र लैंगिक असमानता विरुद्ध आवाज उठाउँछन्।
सशक्तीकरण : व्रत, पूजा र गीतमार्फत महिलाले आफूलाई आध्यात्मिक मात्र नभई सामाजिक रूपमा पनि सबल ठान्छन्।
समानताको सन्देश : तीजले पुरुषप्रधान समाजलाई स्मरण गराउँछ कि महिला केवल घरधन्दा र पालनपोषणमै सीमित छैनन्; उनीहरूको स्वतन्त्रता र सम्मान समान रुपमा जरुरी छ।
आधुनिक समाजमा तीज
१. फेसन र आधुनिकता – तीज हाल शहरी क्षेत्रमा महँगो लुगा, गहना, सौन्दर्य प्रतियोगिता र भव्य पार्टीसँग जोडिन थालेको छ। यसले मौलिक संस्कृति हराउने खतरा बोकेको छ।
२. सामाजिक सञ्जालको प्रभाव – फेसबुक, टिकटक, युट्युबमा तीज गीत र नृत्य ट्रेन्डिङ हुन्छन्। यसले एकातिर संस्कृतिलाई विश्वभर पुर्याएको छ भने अर्कोतिर मौलिकतालाई विकृत गर्ने खतरा पनि छ।
३. सकारात्मक पहल – धेरै संघ–संस्थाले तीजको अवसरमा रक्तदान, स्वास्थ्य शिविर, नारी अधिकारका बारेमा बहसजस्ता सामाजिक कार्यक्रम आयोजना गर्छन्। यसले तीजलाई केवल धार्मिक नभई सामाजिक सशक्तीकरणको माध्यम बनाएको छ।
तीजको चुनौती
व्यावसायीकरण : गीत, मञ्च, फेसन शो आदि अत्यधिक व्यवसायिक बन्दै गएका छन्।
मौलिकताको क्षय : पुराना मौलिक भाकाहरू हराउँदै, आधुनिक ग्ल्यामरले स्थान लिन थालेको छ।
वर्गीय विभाजन : शहरमा तीज महँगो तरिकाले मनाइन्छ भने गाउँमा अझै संघर्ष र साधारणपनामा सीमित छ।
स्वास्थ्य समस्या : व्रतलाई अन्धविश्वासमा परिणत गर्दा स्वास्थ्यमा नकारात्मक असर पर्ने देखिन्छ।
सचेत समाज निर्माणतर्फ तीज
सचेत नागरिकका दृष्टिमा तीज केवल रमाइलो वा व्रत बस्ने पर्व होइन, यो समाजलाई सुधार गर्ने अवसर हो।
१. समानताको आवाज – तीजलाई प्रयोग गरेर महिलाले शिक्षा, स्वास्थ्य, रोजगारी, र समान अधिकारका मागलाई अघि बढाउन सक्छन्।
२. सामाजिक सुधार – दहेज, बालविवाह, र लैंगिक हिंसा जस्ता कुरीतिहरू विरुद्ध तीज गीतलाई अभियानका रूपमा प्रयोग गर्न सकिन्छ।
३. एकताको सन्देश – तीजमा गाउँ–समाज, परिवार र समुदाय भेला हुन्छन्। यस मिलनलाई सामाजिक सद्भाव र एकतामा परिणत गर्न सकिन्छ।
४. भविष्यको संकल्प – हरेक तीजमा रमाइलो मात्र होइन, नयाँ पुस्तालाई संस्कार सिकाउने, महिला नेतृत्वलाई प्रोत्साहन गर्ने, र सचेत समाज निर्माण गर्ने संकल्प लिनुपर्छ।
निष्कर्ष
तीज पर्व नेपाली समाजको मौलिक धरोहर हो। यसको धार्मिक पक्षले आस्था दिन्छ, सांस्कृतिक पक्षले हाम्रो मौलिकता जोगाउँछ, र सामाजिक पक्षले चेतना र समानताको सन्देश दिन्छ। तर, यसको मौलिकतालाई जोगाएर मात्र हामी यसलाई भविष्यमा पनि अर्थपूर्ण बनाउन सक्छौं।
तीजलाई केवल फेसन वा मनोरञ्जनमा सीमित नगरी, यसलाई समानता, सशक्तीकरण र सामाजिक चेतनाको पर्व बनाउन सक्यौं भने मात्र हाम्रो संस्कृतिको संरक्षण र समाजको रूपान्तरण सम्भव हुन्छ।
जय सचेत नागरिक (दिपु उप्रेती, सम्पादक)
निर्माण सामग्रीमा MRP नियम असान्दर्भिक: संघद्वारा ज्ञापनपत्र
नेपाल निर्माण सामग्री व्यापार संघ काठमाडौँले वाणिज्य, आपूर्ति तथा उपभोक्ता संरक्षण विभागलाई ज्ञापनपत्र बुझाउँदै निर्माण सामग्रीमा अनिवार्य MRP उल्लेख गर्नुपर्ने नियम असान्दर्भिक भएको जनाएको छ। संघका अनुसार बालुवा, इट्टा, सिमेन्ट, रड, काठ, टायल्स जस्ता सामग्री थोक तथा परिमाणका आधारमा बिक्री हुने भएकाले निश्चित MRP लागू गर्न अव्यवहारिक हुने तर्क गरिएको छ।
आज नेपाल निर्माण सामग्री व्यापार संघ काठमाडौँको पहलमा वाणिज्य तथा आपूर्ति विभागका प्रमुखलाई ज्ञापनपत्र बुझाइएको छ। व्यापारीहरूलाई भइरहेको समस्याहरू तथा बजारमा MRP राख्नुपर्ने विषयमा संघका अध्यक्ष अचुतम कटवाल संरक्षक सुरजराम वैद्य सहितका प्रतिनिधिहरू, हकहित संरक्षणका माधव तिमिल्सिना, र सचेतना नागरिक संस्था नेपालका अध्यक्ष दिपु उप्रेती उपस्थित थिए। संघले व्यापारमैत्री नीति अवलम्बन गर्दै अनुगमन प्रक्रियामा लचकता अपनाउन सरकारसँग माग गरेको छ।
सेन्ट जेभियर्स विद्या मन्दिरको आठौं वार्षिकोत्सव सम्पन्न
तारकेश्वर-५, अर्यालटारस्थित सेन्ट जेभियर्स विद्या मन्दिर विद्यालयले आफ्नो आठौं वार्षिकोत्सव तथा अभिभावक दिवस भव्य रूपमा सम्पन्न गरेको छ । कार्यक्रममा विद्यार्थीहरूले मन्तव्य, सामूहिक नृत्य, गीत, नाटक जस्ता प्रस्तुति दिएका थिए । चर्चित हास्यकलाकार राजा राजेन्द्रले आफ्नो प्रस्तुति मार्फत दर्शकहरूको मन जित्न सफल भए । विद्यालयले खेलकुद सप्ताह तथा विभिन्न प्रतियोगिताहरूको विजयी विद्यार्थीहरूलाई सिल्ड, मेडल र प्रमाणपत्र द्वारा सम्मानित गर्यो ।
विद्यालयका संस्थापक प्रधानाध्यापक अविनाश उप्रेतीले विद्यालयले भौतिक, शैक्षिक गुणस्तर र अतिरिक्त क्रियाकलापमा सुधार गर्दै आएको बताउँदै, विद्यार्थीहरू उत्कृष्ट नतिजा ल्याउन सफल भइरहेको उल्लेख गरे। करिब १,८०० अभिभावक, विद्यार्थी र स्थानीयवासी सहभागी रहेको यस कार्यक्रम सफलतापूर्वक सम्पन्न भयो ।
विद्यार्थी यात्रा अधिकार सुनिश्चित गरौँ।
काठमाडौं, चैत १८ – नेपालका विभिन्न शहरमा सार्वजनिक यातायात सञ्चालन गर्ने व्यवसायीहरूले कानुनी रूपमा व्यवस्था गरिएको विद्यार्थी भाडा छुट दिन अस्वीकार गरिरहेका छन्। विद्यार्थीहरूले पटक–पटक गुनासो गर्दा पनि समस्या समाधान नभएपछि उनीहरू आन्दोलनको तयारीमा छन्।
सरकारको नीति अनुसार विद्यार्थीहरूले सार्वजनिक यातायातमा ५०% भाडा छुट पाउनुपर्ने भए पनि धेरै गाडी व्यवसायीहरूले यो नियम पालना नगरेको विद्यार्थी संगठनहरूको आरोप छ।विद्यार्थी नेता सुमन केसी भन्छन्, “हामीलाई गाडीमा नै चढ्न नदिने, अपमान गर्ने र कानुन मिच्ने प्रवृत्ति मौलाउँदै गएको छ। सरकारले चाँडै समाधान नगरे, हामी आन्दोलन गर्छौं।”
यता यातायात व्यवसायीहरू भने आफ्नै समस्याका कारण विद्यार्थीलाई छुट दिन नसक्ने बताउँछन्। यातायात व्यवसायी संघका अध्यक्ष रमेश श्रेष्ठ भन्छन्, “सरकारले उचित व्यवस्था नगरी हामीलाई दबाब दिन खोज्नु अन्याय हो।” विद्यार्थी संगठनहरूले यस विषयमा सरकारलाई दबाब दिने र आवश्यक परे चरणबद्ध आन्दोलन गर्ने चेतावनी दिएका छन्
काठमाडौंमा असुरक्षित रूपमा फलाम बोकेको ट्रक, सामाजिक सञ्जालमा आलोचना तीव्र
काठमाडौं, वैशाख २ – काठमाडौंको एक व्यस्त सडकमा फलामका सामाग्री असुरक्षित ढंगले बोकेको ट्रक देखिएपछि सामाजिक सञ्जालमा तीव्र आलोचना भइरहेको छ। घटनाको तस्बिर साझा गर्दै प्रतिनिधिसभा सदस्य सोबिता गौतमले
ट्राफिक प्रशासनको ध्यानाकर्षण गराएकी छन्।
उक्त ट्रकले फलामका लामो पाइपहरू केवल डोरीको सहारामा बाँधेर सडकमा चलिरहेको देखिन्छ। तस्बिरमा ती फलामका सामाग्रीहरू ट्रकको पछाडि निकै झुन्डिएको अवस्थामा देखिन्छन्, जसले जुनसुकै बेला झरेर दुर्घटना गराउन सक्ने अवस्था छ। ट्रकको पछाडि एक मोटरसाइकल सवार पनि देखिन्छन्, जसलाई यस्तो लापरबाहीबाट सिधा खतरा हुन सक्छ।
सोबिता गौतमले आफ्नो पोस्टमा लेखेकी छन्, “फलाम खस्न सक्छ, फलाम खसरे गुडेको सवारीमाथि बज्न सक्छ, फलामले छेड्न सक्छ। यस्ता धेरै असुरक्षित लोड गरिएका गाडी सडकमा दिनहुँ गुडिरहेका छन्।”
उनले ट्राफिक महाशाखालाई तत्काल यस्ता असुरक्षित सवारी साधनमाथि निगरानी बढाउन र कडाइपूर्वक कारबाही गर्न आग्रह गरेकी छन्।
यो घटनाले काठमाडौं उपत्यकामा ट्राफिक सुरक्षा र नियम पालनाको अवस्थाबारे गम्भीर प्रश्न उठाएको छ। सर्वसाधारणले पनि यस्ता लापरबाहीका कारण सडकमा हिँड्नसमेत डर लाग्ने अवस्था रहेको गुनासो गर्दै आएका छन्।
सडकमा सुरक्षाको बेवास्ता
यसरी लापरबाहीपूर्वक लोड गरिएको गाडीले नजिकैका सवारीसाधनलाई ठक्कर दिने, डोरी फुस्केर सामग्री खस्ने, र पैदलयात्री तथा सवारी चालकलाई गम्भीर चोट लाग्ने खतरा रहन्छ। ट्राफिक प्रहरीको उपस्थिति नहुँदा वा निगरानी कमजोर हुँदा यस्ता गाडीहरू खुलेआम सडकमा गुडिरहेका छन्।
ट्राफिकको प्रतिक्रिया आउन बाँकी
हालसम्म ट्राफिक महाशाखाको आधिकारिक प्रतिक्रिया आइसकेको छैन, तर सामाजिक सञ्जालमा चर्किएको आलोचना र व्यापक जनदबाबलाई ध्यानमा राख्दै सम्बन्धित निकायले छिट्टै कारबाही गर्ने अपेक्षा गरिएको छ।
स्थानीय तहमा दलीय उम्मेदवार असंवैधानिक भन्दै सर्वोच्चमा रिट, पद खारेजको माग
काठमाडौं, वैशाख ९ – अधिवक्ता प्रकाश अधिकारीले स्थानीय तहमा दलीय उम्मेदवारको आधारमा भएको निर्वाचन असंवैधानिक भएको जिकिर गर्दै सर्वोच्च अदालतमा रिट निवेदन दायर गरेका छन्। २०७९ सालको स्थानीय तह निर्वाचनमा राजनीतिक दलका तर्फबाट उम्मेदवार मनोनयन भई निर्वाचित भएका सबै जनप्रतिनिधिहरूको पद खारेज गरी गैरदलीय आधारमा पुनः निर्वाचन गराउनुपर्ने माग गर्दै संवैधानिक इजलासमा रिट परेको हो।
अधिवक्ता अधिकारीको तर्क अनुसार नेपालको संविधानले संघीय संसद् र प्रदेश सभामा मात्र दलीय निर्वाचनको स्पष्ट व्यवस्था गरेको छ। तर, स्थानीय तहका लागि भने संविधानमा यस्तो प्रावधान नरहेकोले दलीय उम्मेदवारमार्फत निर्वाचन गरिनु संविधानविपरीत भएको दाबी गरिएको छ। उनले रिटमा भनेका छन्, “संविधानले परिकल्पना गरेको स्वतन्त्र, दलविहीन स्थानीय शासन प्रणालीलाई राजनीतिक दलहरूले कब्जा गरेकाले, यस्ता कानुन, नियमावली र निर्देशिकालाई खारेज गरी स्वतन्त्र उम्मेदवारमार्फत स्थानीय निर्वाचन गरिनुपर्छ।”
रिटमा अमेरिका, क्यानडा, अस्ट्रेलिया, जापान जस्ता देशहरूमा स्थानीय निर्वाचन दलविहीन हुने प्रथाको उदाहरण दिइएको छ। साथै, छिमेकी भारतमा पनि संविधानको ७३औं र ७४औं संशोधनपछि स्थानीय तहलाई गैरदलीय ढाँचामा सञ्चालन गर्न सकिने व्यवस्था गरिएको उल्लेख गरिएको छ। यस रिटको प्रारम्भिक सुनुवाइका लागि सर्वोच्च अदालतले वैशाख १७ गतेको मिति तय गरेको छ।
२०७९ सालमा सम्पन्न स्थानीय तह निर्वाचनबाट देशभरका ७५३ स्थानीय तहमा ३६ हजारभन्दा बढी जनप्रतिनिधि निर्वाचित भएका थिए। तीमध्ये अधिकांश राजनीतिक दलको तर्फबाट निर्वाचित भएका हुन्। स्वतन्त्र उम्मेदवारबाट काठमाडौँ महानगरका मेयर बालेन शाह र धरानका हर्क साङ्पाङ जस्ता केही व्यक्तिले मात्र जित हासिल गरेका थिए।
यदि सर्वोच्च अदालतले रिट निवेदनअनुसारको आदेश जारी गरेमा, नेपालमा स्थानीय तहको निर्वाचन प्रणालीमा ठुलो रुपान्तरण आउनेछ भन्ने अनुमान गर्न सकिन्छ।
सचेतना नागरिक संस्था नेपालद्वारा सन्देशमूलक गीत सार्वजनिक हुने
तारकेश्वर, काठमाडौं —
सामाजिक चेतना र जनहितका पक्षमा क्रियाशील सचेतना नागरिक संस्था नेपालले यही साउन ३ गते शनिबार एक विशेष सन्देशमूलक गीत सार्वजनिक गर्ने भएको छ।
संस्थाका अध्यक्ष समाजसेवी दिपु उप्रेतीका अनुसार, उक्त गीत विश्वभर एकैसाथ सार्वजनिक गरिने छ, जसले समाजमा व्याप्त विकृति र विसंगतिहरूको चिरफार गर्नेछ। उहाँले जानकारी दिनुहुँदै, “सिर्जनात्मक माध्यमबाट जनचेतना फैलाउने हाम्रो प्रयास हो, र यस गीतमार्फत हामी सामाजिक उत्तरदायित्वप्रति आम जनतालाई सजग गराउन चाहन्छौं।”
उक्त गीतसँगै, संस्था मार्फत एक सन्देशमूलक भिडियो सामग्री पनि छिट्टै सार्वजनिक गरिने जानकारी दिइएको छ, जसले सामाजिक अभियन्ताको भूमिकालाई अझ प्रस्ट रूपमा प्रस्तुत गर्नेछ।
सचेतना नागरिक संस्था नेपाल विगतदेखि नै विभिन्न जनचेतनामूलक कार्यक्रम, उद्धार कार्य, स्वास्थ्य शिविर, युवाहरुको सशक्तिकरण र नीति संवादजस्ता अभियानमा सक्रिय रहँदै आएको छ।
अधिक जानकारी र प्रसारण हेर्नका लागि: अध्यक्ष दीपु उप्रेतीको आधिकारिक पेज र युट्युब च्यानल “ERDipu” हेर्न सकिन्छ।
📌 समाचार स्रोत: सचेतना नागरिक संस्था नेपाल
📅 सार्वजनिक मिति: साउन ३, शनिबार
